Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση και την δυνατότητα που μου δίδεται να
κάνω μια μικρή παρέμβαση σ αυτήν την αξιόλογη ημερίδα.
Πολύ περισσότερο ευχαριστώ τους διοργανωτές που με προσκάλεσαν παρ όλο
που δεν έχω την επιστημονική κατάρτιση των ανθρώπων που ασχολούνται με
το δίκαιο ή την ψυχιατρική.
Η δική μου οπτική είναι η οπτική ενός ανθρώπου που ασχολείται
επαγγελματικά στη δημόσια εκπαίδευση και παραμένει ευαίσθητος για τα
προβλήματα που παρουσιάζει μια τοπική κοινωνία ,συγκεκριμένα ο Δήμος
Καλαμαριάς.
Ένας από τους άξονες της δράσης μας εδώ και μια δεκαετία υπήρξε η
ποιότητα της καθημερινής ζωής των πολιτών και αυτό μου δίνει ίσως το
δικαίωμα να αναφερθώ στη στάση μιας τοπικής κοινωνίας σε ζητήματα
παραβατικότητας.
Αλλά πριν απ αυτό θα ήταν χρήσιμο να σταθούμε στην έντονη
αστικοποίηση, στον ατομοκεντρικό τρόπο ζωής, στη διάρρηξη του
κοινωνικού ιστού.
Δηλαδή να ξαναθέσουμε το στην προβληματική μας τις ανθρώπινες σχέσεις
και την διαπροσωπική επικοινωνία, την απώλεια των κοινωνικών
εκδηλώσεων και των κοινωνικών εκφάνσεων της ζωής, που όσο
περιορίζονται τόσο αναπτύσσονται ατομικές συμπεριφορές που σε
συνδυασμό με οικονομικές ανισότητες, φυλετικούς, εθνικούς ή
θρησκευτικούς αποκλεισμούς δημιουργούν αμυντικές συμπεριφορές και πολύ
περισσότερο την αντίληψη για τον Άλλον ως απειλή, εχθρού, αντιπάλου ή
ως κόλαση όπως θα έλεγε κι ο Σάρτρ.
Έτσι το πρόβλημα της παραβατικότητας είναι κατ ουσία πρόβλημα της
απόρριψης ή της επανασυμφιλίωσης με τον Άλλον.
Ξαναγυρνώντας στον μικρόκοσμό μας,αναρωτιέμαι,
Πως παρουσιάζεται το πρόβλημα στα πλαίσια μια τοπικής κοινωνίας;
Βλέπω ένα σύνολο ανθρώπων να λειτουργούν σ ένα εξαρχής δεδομένο και
από άλλους δομημένο σύστημα οικονομικών και κοινωνικών συσχετισμών.
Σ ένα σύστημα που χαρακτηρίζεται απ τον έντονο ανταγωνισμό και τη
διάθεση εξουσίας και κυριαρχίας επί του Άλλου.
Με σχέσεις καχυποψίας, ανειλικρίνειας, συμφέροντος και κέρδους.
Η αναζήτηση της όποιας επιτυχίας νοείται πάντα ως νίκη επί των Άλλων.
Και μετά έρχεται ο φόβος. Αυτό το πανάρχαιο συναίσθημα, ο φόβος μήπως
χάσω απ τους άλλους, ο φόβος του άλλου που καραδοκεί, που επιτίθεται ή
ακόμη του άλλου που ΜΕ απορρίπτει.
Ζήσαμε αιώνες με τον φόβο για το άγνωστο περιβάλλον. Σήμερα ζούμε με
τον φόβο απέναντι στον άγνωστο όμοιο με μας.
Συγχρόνως οι ανταγωνιστικές σχέσεις επιβραβεύονται απ την λειτουργία
των θεσμών και του πολιτικού μας συστήματος.
Η αντιπροσωπευτικότητα και η τηλεθεατική συμπεριφορά σε ό,τι μας αφορά
θεωρείται ότι αποτελεί την εφικτή στάση ζωής και το χειρότερο έχει
αποσπάσει την συναίνεση της κοινωνίας.
Βλέπω την έλλειψη συμμετοχής και την αποξένωση απ τους φορείς που
αποφασίζουν για μας και σχεδόν πάντα ερήμην ημών.
Στοιχεία που εντείνουν τον μονισμό και την ατομοκεντρική συμπεριφορά,
την αντίληψη ότι ηθικό είναι ό,τι αποβλέπει εις ίδιον όφελος,
παραχαράσσοντας κάθε έννοια ηθικής και αλληλεγγύης με το επιχείρημα
'όλοι έτσι κάνουν', γιατί όχι κι εγώ.
Παράλληλα παραμένει ισχυρό το παράδειγμα των ατόμων που πλουτίζουν
δρώντας στα όρια της νομιμότητας ή ακόμη και παρανομώντας χωρίς
σοβαρές επιπτώσεις αφού οι πάντες και τα πάντα έχουν μια τιμή, όλα και
όλοι εξαγοράζονται άρα είναι επιτρεπτά, θεμιτά και άνευ ορίων.
Αν δεν υπήρχε Θεός όλα θα επιτρέπονταν, έλεγε ο Ντοστογιέφσκι. Ε,
λοιπόν φτάσαμε στο σημείο τίποτα να μην έχει τον Θεό του με την έννοια
της ηθικής και του σεβασμού προς τον Άλλον. Όλα επιτρέπονται, με
αποτέλεσμα την απύθμενη βούληση ή την με κάθε μέσο ικανοποίηση
πραγματικών ή φαντασιακών αναγκών.
Πολύ λίγο μας ενδιαφέρει αν το μέσον είναι το μήνυμα ενώ ο σκοπός
πάντα αγιάζει τα μέσα. Ο Νίτσε θριάμβευσε και ο ανθρώπινος πολιτισμός
καταρρακώθηκε.
Εμείς οι άλλοι, αμέτοχοι, ανήμποροι να εξηγήσουμε και πολύ περισσότερο
να αποτρέψουμε μένουμε αμήχανοι απέναντι στην όποια παραβατικότητα που
όταν δεν έχει στόχο εμάς, πιστεύουμε ότι θα συμβαίνει μόνο στους
άλλους.
Των άλλων τα παιδιά παρανομούν, των άλλων οι οικογένειες έχουν
προβλήματα.
Σε μας δε θα συμβεί ποτέ.
Και συνήθως ακολουθεί αβίαστα η πρόταση: μεγαλύτερη αστυνόμευση,
περισσότερα μέτρα καταστολής, απαγορεύσεις, παρακολουθήσεις, αδιάφορο
αν παραβιάζονται έτσι τα δικαιώματα των πολιτών.
Όμως η παραγωγή βίας ποτέ δεν εξάλειψε τη βία και δεν είμαστε γραφικοί
εμείς οι άλλοι, που μιλάμε για μια άλλη εκπαίδευση προσανατολισμένη
στον άνθρωπο κι όχι στα εργαλεία του ανθρώπου.
Δεν είμαστε γραφικοί όταν μιλάμε για μια εκπαίδευση χωρίς
αποκλεισμούς, χωρίς οικονομικά προαπαιτούμενα, με κοινωνική ζωή, με
βιωματικό μάθημα, με χαρά και αποδοχή απ τους εκπαιδευόμενους.
Δεν είμαστε γραφικοί όταν μιλάμε για μη ανταποδοτικό πολιτισμό, για
κλίσεις, για ενδιαφέροντα που ο καθένας μπορεί να εκφράσει και να τα
κοινωνήσει με τους άλλους.
Όταν μιλάμε για συνεργασίες και αλληλεγγύη σε ό,τι έχει διανθρώπινη
διάσταση.
Όταν προσπαθούμε να προστατεύσουμε την κοινωνική συνοχή και όποιες
αξίες έχουν βρεθεί στο περιθώριο με την συνεισφορά, την προσωπική
θυσία και τις ανιδιοτελείς παρεμβάσεις μας.
Όμως από κάπου πρέπει ν αρχίσουμε:
Κάποιος πρέπει να μου μάθει πως πρέπει να βλέπω τον Άλλον.
Η οικογένεια, η εκπαίδευση, οι προσωπικές μου αναζητήσεις, οι
φιλοσοφικοί και πολιτικοί προβληματισμοί μου, τα λάθη και οι
εμπειρίες, η καλλιέργεια των αισθημάτων και των δημιουργικών δυνάμεων
που κρύβει ο καθένας μας.
Κάποιος πρέπει να μου μάθει να έχω μια ηθική στάση απέναντι σε ότι
καθορίζει την ύπαρξή μου, είτε αυτό είναι οι άλλοι, είτε το
περιβάλλον.
Κάποιος πρέπει να μου μάθει να αγωνίζομαι, που σημαίνει να θέτω
ερωτήσεις, να εντοπίζω προβλήματα, να δίνω απαντήσεις, να αμφισβητώ
καταστάσεις και να προτείνω διεξόδους είτε σε προσωπικό είτε σε
κοινωνικό επίπεδο.
Κάποιος πρέπει να μου μάθει να αποδέχομαι τον άλλον ως διαφορετική
ύπαρξη, με διαφορετικές συμπεριφορές, ιδεολογίες και πιστεύω.
Φτάνει πια η ελευθερία του ενός που στην ουσία καταλήγει σε εγωιστικές
και ενστικτώδεις παρορμήσεις.
Είναι φανερό ότι αυτό που μας απασχολεί δεν είναι η αντιμετώπιση της
παραβατικότητας με κατασταλτικούς μηχανισμούς ή ιδρυματικούς
εγκλωβισμούς αλλά η πρόληψη της παραβατικότητας, η λύση του μυστηρίου
εκείνου που καθρεφτίζεται κάθε φορά στην αμήχανη ματιά του θεατή μιας
παραβατικής συμπεριφοράς.
Κι εδώ συνηγορούν τα αποτελέσματα ερευνών για αποτελεσματικότερες
μορφές κοινωνικού ελέγχου από αυτές που προβλέπονται από την
εγκληματοπροληπτική πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα. Η τάση τόσο από
την πλευρά του κοινού όσο και από την πλευρά των κρατουμένων είναι να
θεωρούν τις εσωτερικευμένες αναστολές ηθική συνείδηση),τους
ανεπίσημους κοινωνικούς ελέγχους οικογενειακούς και φιλικούς δεσμούς)
και τις κοινωνικές παροχές ικανοποιητική εργασία) ως τους βασικούς
μηχανισμούς αποτροπής της εγκληματικής συμπεριφοράς.1
Υπηρετώντας 25 χρόνια στην εκπαίδευση δεν με ενδιέφερε τόσο η καλή
μετάδοση των όποιων γνώσεων. Η μόνη αξία παραμένει και σήμερα η άλλη
ματιά ,το τρίτο μάτι που πρέπει να ανοίξει για να γνωρίσουμε τον εαυτό
μας και τον κόσμο. Η αναζήτηση νέων θεσμών που θα ξεπηδήσουν απ την
συμμετοχή και την φαντασία ειδικά των νέων ανθρώπων.
Νέα πλαίσια αυτενέργειας και έκφρασης επιζητούμε.
Σημεία συνάντησης ανθρώπων.
Σημεία επικοινωνίας για να ξαναϋφάνουμε τον κοινωνικό ιστό, να
μιλήσουμε, για να περιορίσουμε τη βία που διευκολύνεται απ το απρόσωπο
και μη γνωστό, απ το ξένο και μη οικείο.
Κι αυτά όσο ακόμη ο κόσμος έχει μορφή, δηλαδή παραμένει όμορφος.
Σας ευχαριστώ
Μιχάλης Παναγιωτίδης
27-03-2007
1.Καλλιόπη Σπινέλλη, η γενική πρόληψη των εγκλημάτων,
Αθήνα 1982.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου