Τέχνη και Ζωή (Η φιλοτεχνία και οι διαβαθμίσεις της)

Ό άνθρωπος δεν αρκείται στο να ζει απλώς τη ζωή του. Θέλει να την αναπαριστά και να την απολαμβάνει αναπαριστώμενη στη σκηνή (θέατρο), στην οθόνη (κινηματογράφος), στο πάλκο (τραγούδι), στην ρυθμική κίνηση (χορός), στον καμβά και στην ύλη (εικαστικά). Αναφέρομαι βέβαια στις αναπαραστατικές τέχνες και όχι στη λογοτεχνία που είναι γραπτός λόγος, σιωπηρός, μονότονος ως προς την εμφάνιση και γενικά ανήκει αλλού.

Ζωή και τέχνη είναι ένας κύκλος και στον κύκλο δεν υπάρχει αφετηρία και τέλος. Υπήρξε μια και μόνο φορά και έκτοτε υπάρχει μία αέναη κυκλική πορεία συνεχούς αμοιβαίας ανατροφοδότησης.

Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην αγαπά κάποια μορφή τέχνης. Και η ολιγογράμματη ηλικιωμένη γυναίκα που βλέπει πολλά σίριαλ στην τηλεόραση και αμέτρητες φορές τις ίδιες και τις ίδιες παλιές ελληνικές ταινίες, αγαπά με τον τρόπο της ένα είδος, μιας συγκεκριμένης μορφής της τέχνης.

Αλλά δεν πρόκειται βέβαια γι αυτό. Εδώ θα μας απασχολήσει η σχέση του ανθρώπου με την υψηλής ποιότητας τέχνη, στα διάφορα είδη και μορφές της.

Οι άνθρωποι, λοιπόν, ως προς αυτό το ζήτημα χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες:

1. Οι απόλυτα φιλότεχνοι. Είναι ενημερωμένοι για όλες τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις της πόλης τους, της χώρας τους και πολλών προηγμένων χωρών του εξωτερικού. Παρακολουθούν μετά μανίας τα πάντα, ζουν για αυτά, υποφέρουν όταν δεν μπορούν να δουν από κοντά κάτι σπουδαίο. Γενικά παθιάζονται με την τέχνη, τους δημιουργούς, ταυτίζονται μαζί τους ή και τους αντιπαθούν ακόμη, αν δε συμφωνούν μαζί τους. Συνήθως αναλώνονται στο να παρακολουθούν, σπανίως να δημιουργούν και οι ίδιοι. Εξάλλου δεν «προφταίνουν» με τόση παρακολούθηση (θέαση, προγράμματα, ανάγνωση συνεντεύξεων και άλλα πολλά). Ίσως υποκαθιστούν αυτό που λέμε απλά ζωή με την τέχνη. Το παραδέχονται;
2. Οι μεσαίοι φιλότεχνοι. Παρακολουθούν αρκετά και ενδιαφέρονται για αρκετά χωρίς το πάθος, τον φανατισμό και την απολυτότητα των προηγουμένων, Η ζωή-ζωή και η τέχνη-τέχνη. Επίσης τους ενδιαφέρει κυρίως το έργο των καλλιτεχνών και πολύ λίγο η ζωή τους. Έχουν μια σταθερή και λογική σχέση με την τέχνη, Είναι συνήθως νηφάλιοι κριτές, χωρίς προκαταλήψεις και εμμονές.
3. Οι ολίγον ή περιστασιακά φιλότεχνοι. Η σχέση τους με την τέχνη είναι ακανόνιστη, συνήθως με βασικά είδη της (π.χ. κινηματογράφος-θέατρο), με ελλιπή και περιστασιακή ενημέρωση, συμβουλεύονται ανθρώπους των δύο προηγουμένων κατηγοριών. Πάντως δεν είναι αμέτοχοι, έχουν ενδιαφέρον.
4. Οι αδιάφοροι ή και εχθρικοί προς την τέχνη. Είναι πολλοί δυστυχώς. Γι’ αυτούς η τέχνη είναι κόσμος μακρινός, απρόσιτος, αδιάφορος, άχρηστος ίσως. Αρκούνται στην λαϊκή τέχνη (πολύ απλή μουσική, ταινίες δράσης ή μελό, διακοσμητική τέχνη, ελαφρό θέατρο κλπ.). Λίγοι απ’ αυτούς αναγνωρίζουν την προσωπική τους αδυναμία να παρακολουθήσουν την ποιοτική Τέχνη. Αντίθετα «ρίχνουν» το φταίξιμο σ’ αυτήν «τέτοια που είναι» Άλλες δραστηριότητες τους ελκύουν που άμεσες, πιο απλές.

Αν είναι ίσως υπερβολή αυτό που κάνουν οι της πρώτης κατηγορίας, είναι σίγουρα μεγάλη απώλεια (γι’ αυτούς) αυτό που δεν κάνουν οι της τέταρτης κατηγορίας.

Φταίνε η ελλιπής μόρφωση, η αφιλότεχνη παιδεία μας, η νοοτροπία ενός ολόκληρου λαού, ο επαρχιωτισμός και οι συνθήκες ζωής μιας χώρας.

Βέβαια δεν υπάρχει μόνο η Τέχνη. Υπάρχουν και πολλές άλλες δραστηριότητες που ποικίλλουν και γεμίζουν τη ζωή. Άλλο όμως αυτό και άλλο η αδιαφορία για την Τέχνη. Μπορεί οι άνθρωποι της πρώτης κατηγορίας να είναι υπερβολικοί, ακόμη και γραφικοί (οι «κουλτουριάρηδες» όπως αποκαλούνται), αλλά και οι της τέταρτης κατηγορίας είναι το «άλλο άκρο» και χάνουν πολλά στη ζωή τους γι’ αυτό το λόγο.

Χωριστή κατηγορία είναι αυτοί που και παρακολουθούν (εν όλω ή εν μέρει) την Τέχνη αλλά και δημιουργούν. Δε μοιάζουν με κανέναν από τους προηγούμενους. Αλλά για αυτούς θα γίνει λόγος άλλη φορά.

Κ.Μ.